مجله ایرانی: ورزش بسکتبال (به انگلیسی: Basketball) ورزشی تیمی است که در آن دو تیم پنج نفره در یک سالن به شکل مستطیل بازی می کنند. هدف نهایی، پرتاب توپ به درون سبدهایی به قطر ۴۶ سانتی‌متر و به ارتفاع ۳٫۰۴۸ متر است که در دو سمت زمین قرار دارند.
تاریخچه ورزش بسکتبال
زادگاه ورزش بسکتبال آمریکا است. این بازی در اوایل پاییز سال ۱۸۹۱ میلادی توسط شخصی به نام جیمز نای‌اسمیت پایه‌ریزی و ابداع شد. اما از قرن‌ها پیش در میان ساکنان نقاط مختلف قاره آمریکا، به ویژه آمریکای مرکزی و جنوبی انواعی از بازی و مسابقه رایج بوده که کم و بیش به بسکتبال شباهت داشته‌است.
ورزش بسکتبال در ایران
دائرةالمعارف بریتانیکا، سال ورود بسکتبال به کشور ایران را ۱۹۰۱ میلادی برابر با ۱۲۸۰ هجری شمسی آورده‌است. آنچه مسلم است، نخستین نشانه‌های ورود بسکتبال به ایران در سال‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ دیده شده که آن هم توسط کارکنان سفارتخانه‌های خارجی در ایران بوده‌است.
در سال ۱۳۱۴، یک مربی ورزش به نام «فریدون شریف‌زاده» ورزش بسکتبال را به دانش آموزان دبیرستان البرز (کالج البرز) تهران معرفی و پایه‌گذاری کرد و کم‌کم دیگر مربیان ورزش به گسترش و آموزش این ورزش پرداختند. در سال ۱۳۲۴، فدراسیون بسکتبال ایران تشکیل شد و نخستین حضور بسکتبال ایران در میدان‌های بین‌المللی، در بازی‌های المپیک لندن (۱۹۴۸) بود.
تعداد بازیکنان و کادر فنی یک تیم بستکبال برای مسابقه
هر تیم بسکتبال برای مسابقه دارای ۱۲ بازیکن برای بازی در ۴ کوارتر ۱۰ دقیقه ای و همچنین یک مربی و کمک مربی است. بازی با ۵ بازیکن در هر تیم شروع شده و الباقی ذخیره محسوب می شوند و هر تیم یک بازیکن را به عنوان کاپیتان به داور معرفی تا در صورت لزوم داور با وی صحبت کند. همانطور که گفته شد بازی با ۵ بازیکن شروع می شود و با ۲ بازیکن قابل ادامه است که طوری که بازیکنان اخراج شوند و ۲ بازیکن حضور داشته باشند. چنانچه بازیکنان تیمی به زیر ۲ نفر برسد دیگر بازی ادامه پیدا نخواهد کرد و برای تیمی که تنها یک بازیکن در آن است باخت فنی غفلت ثبت خواهد شد. اگر تیمی که به دچار باخت فنی غفلت شود اگر از امتیاز تیم رقیب عقب تر باشد با همان امتیازی که دارد باخت برای آن تیم ثبت می شود و چنانچه امتیازات کسب شده اش از تیم رقیب بیشتر باشد با نتیجه ۲ بر صفر باخت برای تیم ثبت خواهد شد در هر دو صورت بازنده اعلام خواهد شد.
ابعاد و اندازه زمین بسکتبال
زمین رسمی بازی بسکتبال مستطیل شکل و سطح کف آن از پارکت سخت تهیه و ساخت می شود. طول استاندارد زمین بسکتبال ۲۸ متر و عرض آن ۱۵ متر می باشد که خطوط زمین با رنگ سفیدی به پهنای ۵ سانتی متر خط کشی می شود و ارتفاع سقف تا سطح زمین بایستی حداقل ۷ متر باشد و موانع اطراف زمین (تبلیغات دور زمین های ورزشی) باید در فاصله ۲ متری زمین بازی قرار داشته باشند.
قوانین مربوط به زمان ( Time) در مسابقه بسکتبال
قوانین مربوط به زمان ( Time) یک مسابقه بسکتبال در ۳ دسته : وقت بازی، وقت اضافه، و وقت استراحت قرار می گیرند.
وقت بازی( Time to play):
همانطور که گفته شد زمان بازی بسکتبال شامل ۴ کوارتر ۱۰ دقیقه ای است که در هر کوارتر زمان مفید بازی اعمال می شود یعنی چنانچه توپ در جریان بازی قرار نداشته باشد زمان بازی متوقف خواهد شد و از اتلاف وقت مفید بازی جلوگیری می شود. کوارتر اول و دوم را نیمه اول بازی و گوارتر دوم و سوم را نیمه دوم بازی محسوب می شود در بین نیمه اول و دوم بازی ۱۵ دقیقه زمان استراحت منظور می شود و در بین کوارترها و وقت های اضافی بازی ۲ دقیقه وقت استراحت منظور خواهد شد.
وقت اضافه ( Over Time):
در بازی بسکتبال مساوی معنی ندارد و یک تیم باید به عنوان برنده تعین شود چنانچه در پایان وقت قانونی بازی (۴ کوارتر ۱۰ دقیقه ای) نتیجه بازی برابر باشد، وقت اضافی ۵ دقیقه ای اعمال می شود و چنانچه نتیجه مساوی تکرار شود آنقدر وقت اضافی تکرار خواهد شد تا یک تیم به امتیاز بالاتر دست یابد. در بین هر ۵ دقیقه وقت اضافه ۲ دقیقه بعنوان وقت استراحت در نظر گرفته می شود.
وقت استراحت ( Time out):
در بازی بسکتبال برای هر تیم درخلال نیمه اول ۲ وقت استراحت ۱ دقیقه ای و در نیمه دوم بازی در خلال آن ۳ وقت استراحت ۱ دقیقه قرار داده می شود که معمولا مربیان تیم ها از آن برای یادآوری نکات تاکتیکی و کاستن میزان حملات حریف استفاده می کنند. در وقت های اضافه بازی نیز حق استفاده از ۱ وقت استراحت ۱ دقیقه ای برخوردار هستند. بازی بسکتبال با جامپ بال از محوطه دایره وسط زمین آغاز می شود و در هر نیمه زمین ها عوض می شوند. گل زمانی محسوب می شود که توپ از بالای سبد وارد آن شود و هر گل دارای امتیاز های متفاوتی است یه طور مثال توپی که از پشت محوطه ۳ امتیازی زمین وارد سبد شود امتیاز آن گل ۳ خواهد بود و اگر از داخل محوطه ۳ امتیازی وارد سبد شود امتیاز گل ۲ خواهد بود و توپ قرار گرفته در سبد از پشت خط پرواز آزاد باشد امتیاز گل ۱ خواهد بود.
به این ۳ نکته توجه داشته باشید:
- چنانچه تیمی به صورت اتفاقی توپ را به سبد خود وارد کند امتیاز گل برای تیم حریف و کاپیتان آن منظور خواهد شد.
- چنانچه بازیکنی توپی را عمدا وارد سبد خودی کند گل مورد قبول نبوده و امتیازی نخواهد داشت و اوت محسوب خواهد شد.
- توپی که از قسمت زیر وارد حلقه شود نیز اوت محسوب می شود.
تخلفات در بازی بسکتبال
تخلفات در بازی بسکتبال ۶ مورد : تخلف ۳ ثانیه ، ۸ ثانیه ، ۲۴ ثانیه ، رانینگ ، دبل ، و پای پیوت محسوب می شوند که جریمه آنها از دست دادن مالکیت توپ و در اختیار گذاشتن توپ به تبم حریف است که به طور خلاصه به شرح هریک خواهیم پرداخت.
تخلف ۳ ثانیه : هنگامی که تیمی توپ را در اختیار دارد هیچ کدام از بازیکنان تیم صاحب توپ نباید بیشتر از ۳ ثانیه در محوطه ذورنقه ای تیم حریف توقف نمایند که این شامل خطوط محوطه نیز می شود که در این صورت داور بازی را متوقف و توپ به تیم حریف واگذار خواهد شد.
تخلف ۸ ثانیه : هنگامی که بازیکنی در محوطه زمین خود صاحب توپ می شود تنها ۸ ثانیه فرصت دارد تا توپ را به زمین حریف انتقال دهد در غیر این صورت تخلف محسوب و توپ در اختیار تیم حربف قرار داده خواهد شد.
تخلف ۲۴ ثانیه : تیمی که صاحب توپ است باید در ۲۴ ثانیه توپ را وارد سبد تیم مقابل ، و یا توپ را به سمت سبد حریف روانه کند.
درشوت کردن حتما باید توپ با سبد حلقه تیم مقابل برخورد داشته باشد تا زمان ۲۴ ثانیه صفر شود چنانچه توپ به حلقه اصابت نکند ۲۴ ثانیه ادامه خواهد داشت و اگر توپ توسط تیم حریف تبدیل به اوت شود باز هم زمان ۲۴ ثانیه به قوت خود باقی خواهد ماند. هنگامی زمان ۲۴ ثانیه صفر خواهد شد که خطایی صورت گرفته باشد و یا بازیکنی از تیم حریف بوسیله پا توپ را از جریان بازی خارج کرده باشد. چنانچه دستگاه زمان شمار در۲۴ ثانیه بوق بزند و توپ توسط بازیکن شوت شده و در هوا باشد ، و وارد سبد شود گل مورد قبول است و اگر پس از شوت، توپ با دست بازیکنی لمس و وارد سبد شود گل مورد قبول قرار نخواهد گرفت.
تخلف رانینگ: زمانی که بازیکن توپ را در دست گرفته باشد و اقدام به قدم برداشتن به اطراف کند تخلف رانینگ محسوب و بازی توقف و توپ در اختیار تیم حریف قرار می گیرد.
تخلف دبل: هنگامی دریبل زدن آغاز می شود که بازیکنی توپ را در کنترل خود دارد و با زدن آن بر روی زمین مجددا پیش از اینکه بازیکن دیگری توپ را لمس کند در اختیار داشته باشد و موقعی دربیل پایان می باید که بازیکن توپ را در دست گرفته و استراحت نماید.
لازم به ذکر است هنگامی که توپ با دست بازیکن دریبل کننده در تماس نباشد تعداد قدم های که بر می دارد محدود نخواهد بود و تخلفی محسوب نخواهد شد. بازیکن پس از پایان دریبل این اجازه را نخواهد داشت که برای مرتبه دوم اقدام به دریبل زدن کند چانچه این عمل را تکرار کند تخلف دبل محسوب و توپ در اختیار تیم حریف قرار خواهد گرفت.
تخلف پای پیوت: چنانچه بازیکنی توپ را در دست و یک پای خود را ثابت و با پای دیگر به سمتی اقدام به حرکت کند پایی که ثابت باشد را پای پیوت نامیده می شود.
همینطور بازیکنی به همراه توپ و همزمان با هر دو پا وارد زمین شود، هر دو پای وی پای پیوت محسوب شده که اگر یکی از پاهای خود را بلند و اقدام به حرکت کند پای دیگر پای پیوت محسوب خواهد شد این در صورتی تخلف محسوب می شود که بازیکن با هر دو رست توپ را در اختیار داشته باشد.
قانون نیمه (برگشت توپ به زمین دفاعی)
زمانی که یک بازیکن در زمین حریف (زمین حمله) مالکیت توپ را در اختیار می‌گیرد، نباید توپ را به زمین دفاعی (زمین خودی) برگرداند. چه با پاس به یاران خود چه با دریبل کردن خودش آن را به زمین خودی برگرداند. این کار یک تخلف است و توپ دراختیار تیم مقابل قرار خواهد گرفت.
تذکری در این رابطه: درهنگامی که فرد حامل توپ به زمین حریف وارد شد حتی اگر پای او یا توپ زیر دستش وارد زمین خودی شود خطای نیمه (half) صورت گرفته‌است. البته نکته بالا [پای او یا توپ زیر دستش وارد اوت (Out) شود] در مورد وارد شدن توپ به اوت (Out) نیز صدق می‌کند.
خطاهای بازی بسکتبال
در بازی بسکتبال ۹ مورد تعین شده است که در صورت بروز هر یک از آنها خطا محسوب و جریمه مخصوصخواهد داشت که به شرح هریک از این خطاها خواهیم پرداخت.
خطای فردی: خطاهایی است که توسط یک بازیکن انجام می شود مانند سد کردن بازیکن حریف، اقدام به شارژکردن، اقدام به دفاع کردن از پشت بدن بازیکن حریف، اقدام فیزیکی با دست، هل دادن بازیکن حریف، و استفاده نا متعارف از دستان در هنگام بازی که در بروز این حرکات داور بازی اعلام حطا خواهد کرد.
خطای غیر ورزشی: خطایی است که توسط بازیکن عمدا بر روی بازیکن تیم حریف چه صاحب توپ باشد و چه نباشد صورت می گبرد که جریمه آن دو پرتاپ آزاد به سود تیم حریف و مالکیت توپ از وسط زمین خواهد بود.
خطای طرفین: خطایی است که دو بازیکن رقیب بر روی یکدیگر در یک زمان انجام میدند.
خطای اخراج (دیسکالیفه): هر گونه عملی که خارج از عرف بازی و مسابقه و به دور از روحیه ورزشکاری انجام شود با اخراج بازیکن از بازی و ۲ پرتاپ آزاد به سود حریف و مالکیت توپ از وسط زمین همراه خواهد شد.
خطای تیمی: چنانچه در هر ۱۰ دقیقه مقدار خطاهای صورت گرفته توسط بازیکنان یک تیم به عدد ۴ برسد خطای تیمی محسوب و ۲ پرتاپ آزاد به سود تیم رقیب و بازیکن که خطا بر روی او صورت گرفته اقدام به پرتاب آزاد خواهد نمود.
خطای فنی: خطایی است که بدون برخورد بازیکن شکل می گیرد و جریمه آن یک پرتاب آزاد برای تیم حریف و مالکیت توپ از وسط زمین است. اگر خطایی از سمت مربی، همراهان تیم و یا بازیکن ذخیره روی نیمکت صورت گرید جریمه آن ۲ پرتاب آزاد به سود تیم حریف و مالکیت توپ را به همراه خواهد داشت.
خطای تماس با توپ بر روی حلقه: اگر شوتی روانه سبد شود در هنگام فرود بر روی سبد بازیکن مدافع و مهاجم حق تماس با توپ را نخواهند داشت و چنانچه نوپ پس از برخورد با حلقه در بالای سطح حلقه در حال تماس مکرر با سطح حلقه باشد نیز یازیکنان مجاز به لمس توپ نیستند. چنانچه در مواردی که گفته شد بازیکنی اقدام به لمس توپ کند سخت ترین جریمه آن (حتی اگر توپ وارد سبد نشود) قبول گل از طرف تیم داوری و ثبت امتیاز برای تیم مقابل خواهد بود.
قانون پنج خطا: مسابقاتی که در ۴ کوارتر ۱۰ دقیقه ای انجام می شود اگر بازیکنی در طول بازی مرتکب ۵ خطا شده باشد از زمین بازی بیرون رفته و تیم وی باید برای ۳۰ ثانیه با یک یار کمتر بازی را ادامه و پس از آن یک بازیکن دیگر وارد بازی خواهد شد.
خطای نیمه: هنگامی که بازیکنی در زمین حریف صاحب توپ است این اجازه را ندارد که توپ را به سمت زمین خود ارسال کند در صورت انجام خطا محسوب شده و مالکیت توپ به تیم حریف واگذار خواهد شد.
در بازی بسکتبال محدودیت تعویض وجود ندارد ولی در مواردی تیم ها مجاز به اقدام تعویض نمی باشند مانند : پس قرار گرفتن توپ در سبد، زمانی که توپ در جریان بازی قرار دارد، و همچنین در خلال انجام پرتاب ضربات آزاد (پنالتی) مگر در مواقعی که در خلال ضربات آزاد (پنالتی) خطایی صوورت گرفته باشد.
انواع پرتاب در بسکتبال
در تمامی پرتاب‌ها از جهات مختلف، باید به چند نکته توجه کنیم:
برای پرتاب شوت توپ را باید به شکل Tیا V برعکس گرفته شود یعنی دست چپ در کنار توپ ودست راست روی توپ (روی قسمتی که روبروی ماست) قرار داده شود.
برای پرتاب توپ باید با دست چپ به توپ جهت داده شود و با دست راست پرتاب شود؛ به‌طوری‌که تنها مچ دست خم شود.
هنگام پرتاب(۲ ثانیه قبل از پرتاب توپ به سبد) باید پاها را مقداری خم کرده و بعد به حالت اولیه در بیاوریم هنگامی که به حالت اولیه درآمد آنگاه پرتاب می‌کنیم.
به هنگام پرتاب پاها باید به اندازه عرض شانه باز شود.
پرتاب سه گام
در هنگام بازی می‌توانیم از پرتاپ‌های سه گام استفاده کنیم. سه گام به این شکل است که وقتی به نزدیکی حلقه حریف رسیدیم در همان حالت دویدن می‌توانیم ۳ گام برداریم و توپ را به داخل حلقه بیندازیم. به شکلی که ۲ گام برداریم و گام آخر را می‌پریم و توپ را در حلقه بیندازیم. به علت پرش بهتر به صورت سه گام بهترین راه برای انجام «دانکینگ» (انداختن توپ در حلقه) می‌باشد.
پرتاب بوسیلهٔ تخته
اگر روبروی حلقه بودید می‌توانید با استفاده از مربع روی تخته آن را در درون سبد بیندازید به‌طوری‌که آن را دقیقاً به وسط مربع بزنید.
اگر در دو سمت چپ یا راست حلقه بودید می‌توانید به ضلع بالایی مربع پرتاب کنید.
اگر زیر حلقه بودید می‌توانید از گوشه‌های مربع استفاده کنید به‌طوری‌که مقداری به سمت عقب خم شده (دراین حالت برای بهتر پرتاب کردن می‌توانید فقط یک پای خود را به سمت عقب بیاورید) و اگر به سمت چپ خم شده‌اید باید توپ را به گوشه چپ مربع بزنید و اگر به سمت راست خم شده‌اید توپ را به گوشه راست مربع بزنید.
در تمامی این موارد سرعت توپ نقش مهمی دارد مسلم است که هر چه فاصله نزدیک تر می‌شود سرعت توپ هم باید کمتر شود.
نکته: معمولاً بازیکن‌های حرفه‌ای به دلیل پایین آمدن درصد موفقیت از تخته برای زدن گل استفاده نمی‌کنند
بلاک Block
در هر پرتاب باید به زاویه توپ توجه داشت. زیرا اگر زاویه پرتاب ما کم باشد یا پرتاب ما در زمان نادرست صورت گیرد توپ در اصطلاح بلاک (Block) می‌شود. اکثر مواقع بهترین زاویه برای پرتاب توپ زاویه ۴۵ درجه‌است.
پرتاب ریباند
اگر تیم ما توپ را به سوی حلقه حریف پرتاب کرد و آن وارد سبد نشد، می‌توانیم با روش ریباند آن را وارد سبد کنیم. روش ریباند اینگونه‌است که در هنگامی که توپ توسط یار ما زده شد و به تخته برخورد کرد و درون سبد قرار نگرفت، ما می‌توانیم هنگامی که توپ در حال برگشتن است پریده و توپ را در همان حال که پایمان روی زمین نیست با دست آرام به تخته زده و آن را درون سبد جای دهیم. البته ما می‌توانیم توپ را گرفته و به زمین برگردیم و یک شوت آرام زده و توپ را وارد سبد کنیم.
شرح وظایف تیم داوری
سر داور بازی: وظیفه دارد لوازم و تجهیزات مورد استفاده تیم داوری مانند ساعت ها را چک کرده و مورد تائید قرار دهد. همینطور بازیکنان را کنترل نموده و از استفاده از اشیاء ی نظیر گردنبند، انگشتر، محافظ مچ، انگشتان و بازو … بازیکنان جلوگیری نماید. سر داور بازی موظف است بازی را با جامپ بال در وسط زمین (در بین نیمه و وقت اضافی) در میان دو بازیکن تبم رقیب اجرا کند. سر داور این اختیار را دارد که در هر زمانی بازی را متوقف و یا برگه امتیازات را کنترل نماید. سر داور این اختیار را دارد که هنگام وقوع مواردی که در قانون پیش بینی نشده تصمیم مورد نظر خود را اعمال نماید.
داور بازی: اعلام و تشخیص وارد شدن توپ به داخل سبد از وظایف داور است. در مواقع خاص داور این اجازه را دارد که بازی را متوقف و سرداور را مطلع کند. معمولا اکثر داوران بازی ها را بر اساس اصول و مقررات تعین شده اداراه می کنند. اداره نمودن بازی شامل مواردی مانند، سوت زدن، قطع بازی، اشاره با سر برای انجام تعویض، اعلام توپ مرده، دادن توپ برای شروع بازی از محوطه اوت، و شمارش ثانیه ها برای به اجرا در آوردن دقیق قوانین و مقررات بازی از وظایف داور بازی است.
- نویسنده : مجله ایرانی
